بررسی دعایی که برای جلوگیری از بیماری‌ها (ویروس کرونا) منتشر شده است.
سؤال:
سلام
با اعلام شیوع ویروس کرونا در ایران، در فضای مجازی متنی به شرح زیر منتشر میشود:
هر کس این شش آیه را هر روز صبح بخواند، خداوند متعال او را از هر بدی کفایت فرماید، هر چند او خودش را به هلاکت انداخته باشد. سپس به ترتیب آیات ۵۱ سوره توبه، ۱۰۷ سوره یونس، سوره هود، ۶۰ سوره عنکبوت، ۲ سوره فاطر و ۳۸ سوره زمر را نوشته و بعد از آن دعایی نوشته شده است. در پایان هم از آیت الله خوانساری نقل شده است که در سال وبایی در خوانسار، در هر خانه‌ای، حداقل یک نفر مُرد، مگر خانه‌هایی که این دعا بعد از نماز صبح در آن خوانده شد.
حالا سؤال من این که حتماً باید صبح خوانده شود؟ و اگر باید صبح خوانده شود، حتما باید بعد از نماز صبح باشد؟ و این‌که هر روز باید خوانده شود تا تأثیر داشته باشد؟ و حتما ترتیب آن را رعایت شود؟
عکسش را هم فرستادم.
پاسخ:
بسم الله الرحمن الرحیم
و به نستعین
سلام علیکم و رحمه الله
مطالب را در چند بند خدمتتان تقدیم می‌کنم که طبق معمول از بررسی سندی آغاز می‌کنم تا به بررسی متن برسیم و پاسخ سؤال‌های شما معلوم شود.
۱- همان طور که در پایین تصویر نوشته شده است، مطلب مورد نظر شما در بحار الأنوار، جلد ۸۳، ص ۳۳۷ آمده است. مرحوم علامه مجلسی، این حدیث را از مکتوبه‌ای به خط محمد بن علی الجبائی از نوشته‌ای به خط شهید که از امیر مؤمنان سلام‌الله‌علیه روایت کرده است.
شیخ محمد علی الجبائی، از علمای جبل عامل و جد شیخ بهایی بوده است. قاعدتاً منظور از شهید هم شهید اول است.
مرحوم شهید اول هم این مطلب را بدون ذکر منبع و سند، به امیر مؤمنان سلام‌الله‌علیه نسبت داده‌اند، لذا این حدیث مرسل است و مرسلات مرحوم شهید، از قاعده کلی مرسلات خارج نیست. خلاصه این‌که انتساب این دعا به معصوم علیه‌السلام، معتبر نیست.
۲- این‌که آیا مرحوم آیت الله خوانساری، چنین چیزی را درباره وبا و شیوع آن در خوانسار فرموده‌اند، بر من معلوم نیست و باید در آثار ایشان مورد بررسی قرار گیرد، ولی حتی اگر چنین چیزی هم باشد و واقعاً از هر خانه‌ای حداقل یک نفر فوت شده باشد و از هر خانه‌ای که این دستور العمل را رعایت کرده‌اند، هیچ کس نمرده باشد، باز دلیل بر اعتبار روایت نیست، بلکه دلیل بر مجرب بودن آن است. البته این سؤال برای من هست که آیا خانه‌هایی که همه اهالی آن، این دعا را می‌خواندند،از مرگ ناشی از وبا در امان بوده‌اند، یا حتی اگر یک نفر هم می‌خوانده است، موجب امنیت اهل خانه از این بیماری می‌شده است!
۳- البته خواندن این آیات شریفه، مثل سایر آیات قرآن، خوب است و با دقت در معنا و تلاش برای اعتقاد به آن، إن شاء الله ثواب هم دارد، اما این‌که این دستور العمل را رعایت کنیم و از باب کلام امیر مؤمنان سلام‌الله‌علیه، توقع داشته باشیم که مؤثر باشد، به جهت ضعف سند آن، قابل قبول نیست. لیکن بعید می‌دانم خواندن آن ضرری هم داشته باشد، لذا اگر باعث آرامش خاطر میشود، بخوانید.
در ضمن فراموش نکنیم که شرط اول در گرفتار نشدن به بیماری‌های مختلف، رعایت بهداشت است و این‌که اگر گرفتار شدیم، در زمان مناسب، اقدام مناسب را انجام دهیم و هر چند توکل و توسل جایگاه خود را دارد، اما قرار نیست جای‌گزین رعایت بهداشت و دوا و درمان شود.
۴- نکته عجیبی در متن این روایت هست که خلاف روح توحیدی است و اگر بخواهیم به دقت در عبارات نظر کنیم، شاید نشان از محرَّف یا موضوع بودن این گزارش باشد. در این روایت آمده است: «کفاه الله من کل سوء و لو ألقی نفسه إلی التهلکه» که دو نکته بر آن وارد است. اول این‌که عقلا ممنوع و شرعاً حرام است که خود را مهلکه بیاندازد و ثانیاً، اگر کسی تخلف کرد و خود را به مهلکه انداخت، جزء مقدرات الله تعالی نیست که او را به واسطه ذکری از مهلکه نجات دهد. هر چند گاهی اوقات، به دلیلی این اتفاق می‌افتد. انسان به دلایل عقلی و تصریحات نقلی، موظف است خود را مهلکه دور کند و اقدامات لازم برای امنیت و دوری از هز بدی را انجام دهد، اما از آن‌جا که ممکن است این تلاش‌های انسان مثمر ثمر نباشد و باز گرفتار بدی‌ها و سختی‌ها و گرفتاری‌ها شود، از باب توکل به الله تعالی و نیز با رعایت دقیق ضوابط توسل به غیر الله عز و جل، سراغ ادعیه و اذکار معتبر برود، تا بلکه الله تعالی او را از آن‌ها در امان بدارد.
البته ممکن است کسی بگوید که منظور این عبارت، معنای آن صریح آن نیست، بلکه در صدد بیان اهمیت و قدرت این ذکر بوده است که البته این ادعا، هر چند قطعی نیست، اما خالی از وجه هم نیست. لیکن با توجه به ضعف سند آن، لزومی به این توجیهات هم نیست.
۵- حال اگر کسی اصرار به اعتبار داشت، یا بر هر دلیلی خواست طبق این دستور العمل، عمل کند، لازم است آن را صبح بخواند و صبح منحصر به بعد از نماز صبح نیست، بلکه حداقل به فاصله بین اذان صبح تا طلوع آفتاب است، اطلاق میشود. یعنی زمان نماز صبح. در ضمن با توجه به گزارش، باید تلاش کند که هر صبح آن را بخواند.
۶- در مورد رعایت ترتیب آیات هم نَه تصریحی به آن شده است و نَه قرینه‌ای بر آن وجود دارد، لذا اگر می‌خواهید این دستورالعمل را رعایت کنید، خوب است که ترتیب را در آن رعایت کنید و باز تأکید می‌کنم که فراموش نکنیم که انتساب این اذکار به معصوم علیه‌السلام معتبر نیست.
۷- و نکته آخر آن‌که بعد از رعایت بهداشت، وقتی ادعیه و اذکاری هست که انتساب آن‌ها به معصومین علیهم‌السلام معتبر است، چه لزومی دارد، آب را رها کرده و سراغ تیمم برویم که متوسل شدن به ادعیه غیر معتبر است.
پیروز باشید – ریاحی
