. شماره پنجم «نشریه پیمانه»

شماره پنجم نشریه پیمانه منتشر شد.

((( جهت دریافت شماره پنجم نشریه پیمانه لطفا کلیک کنید. )))

(ادامه احکام)

مسأله: نشانه رسیدن به سن تکلیف در پسران، یکی از دو چیز است. اول بیرون آمدن منی چه در خواب باشد و چه در بیداری، با اختیار باشد یا ظاهرا حتی بدون اختیار و دوم روییدن موی درشت زیر شکم و بالای عورت. یکی از دو چیز، یعنی هر کدام که حاصل شود، نشانه رسیدن به سن تکلیف است.

در حالی که نشانه رسیدن به سن تکلیف در دختران عبارت است از دیدن خون با صفات حیض، آن هم بعد از پایان نه سال قمری و لاغیر.

تذکر: درباره شرط سنی در مسأله‌های بعدی، صحبت خواهد شد.

مسأله: نشانه‌های مذکور در هر سنی که برای پسر عارض شود، نشانه رسیدن به سن تکلیف است اما در دختران دیدن خونی با صفات حیض، قبل از پایان نه سال قمری، نشان رسیدن به سن تکلیف نیست و این خون، اصلا حکم حیض را ندارد.

مسأله : چنان‌چه نشانه‌های مذکور در دختر یا پسری تا سن سیزده سالگی قمری، عارض نشد، بنا بر احتیاط واجب، لازم است که خود را در سن تکلیف بدانند، هر چند رجوع به حدود سنی در اطرافیان نیز خالی از وجه نیست.

مسئله: همان‌گونه که اشاره شد، پسران در هر سنی که یکی از دو نشانه بلوغ در آن‌ها مشاهده شود، به سن تکلیف رسیده‌اند اما مکلف شدن آن‌ها منوط به داشتن سایر شرایطی است که در مسأله اول ذکر شد.

مثلا طبیعی است که اگر پسربچه‌ای در حدود سن هفت، هشت سالگی به سن تکلیف برسد، معمولا بلوغ فکری لازم برای انجام بسیاری از وظایف شرعی را نداشته و برای برخی از آن‌ها، توان جسمی لازم را نیز ندارد. لذا بر اولیای او اعم از پدر و مادر و سایر افرادی که وظیفه راهبری او را دارند، لازم است که تا حد مقدور و با حفظ موازین شرعی، او را به انجام آن مقدار از وظایفی که انجام آن‌ها برای او مقدور است، وادار کنند تا اندک اندک، همه شرایط در او جمع شود.

مسأله: در دختران نیز مانند پسران است یعنی تحقق همه موارد مذکور در مساله اول مهم است، با این تفاوت که همان گونه که گفته شد، در دختران، قبل از سن نه سالگی، اصلا شرط اول یعنی سن تکلیف حاصل نشده است.

مسأله: همان‌گونه که پیش از این هم اشاره شد، بلوغ فکری در دختران و پسران، اندک اندک فزونی یافته و دامنه مکلف شدن آن‌ها در برابر اوامر الهی، گسترده‌تر می‌شود.

مسأله: چنان‌چه دختر یا پسری توان جسمی برای انجام واجبی را نداشته باشد، انجام آن کار بر عهده او نیست و اگر قضا دارد، فقط قضای آن بر عهده او خواند بود. مثلا چنان‌چه تازه بالغی توان جسمی لازم برای روزه گرفتن را ندارد، وجوب روزه برای او منتفی است و فقط باید قضایش را به جا آورد.

* * *

نظرات آقایان فقها و مراجع درباره بلوغ در دختر و پسر:

گروه اول: نشانه بلوغ در پسر و دختر را شامل سه چیز دانسته‌اند، اول: روییدن موى درشت زیر شکم بالاى عورت. دوم: بیرون آمدن منى. سوم: تمام شدن پانزده سال قمرى در مرد و تمام شدن نه سال قمرى در زن. البته این گروه فرموده‌اند که هر کدام حاصل شود، نشانه بلوغ است و برخی نیز تصریح فرموده‌اند که خواب و بیداری و اختیار و عدم اختیار تفاوتی در این موضوع ندارد. اکثر فقها، بعد از مرحوم شیخ الطائفه طوسی، بر این نظر هستند.

گروه دوم: نشانه بلوغ در دختر را فقط تمام شدن نه سال قمری و در پسر یکی از سه چیز دانسته‌اند که همان موارد فوق است. البته برخی از این گروه، مانند آیت الله سیستانی، سن پانزده سال را در پسران بنا بر مشهور ذکر کرده‌اند که اظهار این جمله در رساله عملیه، برای اهل فن معنای مشخصی دارد.

گروه سوم: فقهایی هستند که درباره سن دختر گفته‌اند نه یا ده سال که مرحوم علامه حلی در تبصره المتعلمین از این گروه است.

گروه چهارم: بزرگانی هستند که سن تکلیف در دختر را ده سال دانسته‌اند، مانند شیخ الطائفه طوسی در المبسوط.

گروه پنجم: درباره سن بلوغ در دختر سیزده سال را قائل شده‌اند که علاوه بر فقیه معاصر مذکور در سؤال، بنا بر گفته آیت الله جناتی، فقیه نامدار قرن یازدهم یعنی ملا محسن فیض کاشانی هم بر این نظر بوده است.

گروه ششم: اصلا به سن قائل نبوده و فقط سایر نشانه‌ها را بیان کرده‌اند مانند شیخ صدوق در المقنع، سید مرتضی در جمل العلم و العمل که ظاهرا این مورد، فتوای مشهور قبل از شیخ طوسی بوده است.