تعریف بدعت

سؤال:

تعریف بدعت چیست و آیا این صحیح است دو نوع بدعت داریم، بدعت حسنه و بدعت سیئه؟

*********************************************************************

پاسخ:

توجه شما را چند نکته جلب می‌کنم.

۱- بدعت از ریشه بدع و در لغت به معنای چیزی است که تازه پیدا شده و سابقه‌ای نداشته است.

۲- بدعت در اصطلاح عام به معنای رسم و آیین نو است.

۳- بدعت در اصطلاع خاص شرعی، عقیده یا کاری عمومی یا کاری خاص (مانند نماز و روزه و …) است که آن را به دین منسوب کنند، اما مستند درستی به قرآن یا روایات معتبر نداشته باشد. با این حساب مهم نیست که این عقیده یا فعل در زمانه ما رسم شده باشد یا به قرن‌ها قبل باز گردد، بلکه آن‌چه اهمیت دارد، ریشه داشتن یا نداشتن آن در قرآن  روایات معتبر است.

۴- اگر بدعت را به دو معنای اول (لغوی و اصطلاح عام) در نظر بگیریم، از منظر شرعی نه تنها دو نوع، بلکه چهار یا شاید پنج نوع باشد. بدعت حرام، بدعت مکروه، بدعت مباح، بدعت مستحب و شاید هم بدعت واجب.

۵- اما اگر منظور از بدعت، بدعت در دین باشد (معنای سئم)، یک نوع بیش‌تر نیست و آن حرام قطعی است، ولو به نظر افرادی خوب و پسندیده و حتی مفید برای دین باشد.

۶- نکته آخر آن‌که با توجه به تعریف بدعت در دین، ممکن است کسی عقیده یا فعلی را بدعت بداند، در حالی که از منظر فردی دیگر، بدعت نباشد و این معمولا به جهت اختلاف در مبانی فهم از قرآن و احادیث یا تشخیص روایت معتبر از غیر معتبر است. البته این مسأله مربوط کسی است که مبنای علمی داشته باشد و کسی می‌تواند مبنای علمی داشته باشد که متخصص در آن علم باشد.

۷- کسانی که متخصص در دین نیستند، ناچارند به متخصصی مراجعه کنند که در اصطلاح فقهی، مجتهد گفته می‌شود.

۸- کسی که شک دارد انتساب عقیده یا فعلی به دین معتبر هست یا خیر یا حتی ظن بر صحت چیزی دارد، باید از آن کار پرهیز کند. پس تنها قطع و یقین در درستی چیزی، آن را از بدعت بودن خارج می‌کند.

۹- کسی که با بدعت مواجه می‌شود، لازم است طبق ضوابط و احکام نهی از منکر عمل کند.