احکام مربوط به مرجع تقلید

۱-۲: به مجتهدی که دیگران در فروع دین به او رجوع می‌کنند، «مرجع تقلید» می‌گویند.

۲-۲: مرجع تقلید باید دارای شرایط زیر باشد که توضیح هر کدام در ادامه خواهد آمد:

الف) مجتهد باشد.

ب) عاقل باشد.

پ) عادل باشد.

و بهتر است موارد زیر را نیز دارا باشد:

الف) حریص به مال دنیا نباشد.

ب) زنده باشد.

پ) بالغ باشد.

ت) شیعه دوازده امامی باشد.

ث) حلال‌زاده باشد.

۳-۲: مجتهد کسی اسن که بتواند احکام دین را از منابع آن (عقل، آیات قرآن و روایات معتبر) بر اساس دلایل معتبر استنباط کند و در این‌جا منظور کسی است که احکام را بر اساس مبانی فقهی مکتب اهل بیت استنباط کند.

۴-۲: طبیعتا مجتهد در صورتی می‌تواند احکام را استنباط کند که عاقل باشد، اما چنان‌چه مجتهدی بعد از استنباط حکمی، گرفتار انواع زوال عقل شد، مثلا مجنون شد، یا کرفتار بیماری‌های فراموشی مانند آلزایمر و … گردید، هم‌چنان می‌توان به احکام او عمل کرد، مگر آن‌ها که احتمال عقلایی می‌دهد شرایط جدید زمان در آن دخیل باشد.

۵-۲: عادل کسی که حُسن ظاهر دارد، یعنی اگر از اطرافیان او درباره‌اش سؤال شود، خوبی و دین‌داری او را تایید کنند، به گونه‌ای که می‌توان به او اعتماذ کرد هم در استنباط احکام تلاش لازم را می‌کند و هم در بیان و انتقال آن تخلف و کوتاهی نمی‌کند.

۶-۲: حریص به مال دنیا نبودن، مربوط به امور حلال و مجاز است، اما چنان چه احتمال عقلایی برود که حرص او به مال دنیا، موجب تخلف از موازین شرعی می‌شود، تقلید از چنین فردی محل احتیاط است، اما اگر احتمال عقلایی بدهد که حرص او به زندگی و مال دنیا موجب تخلف از استنباط درست احکام یا بیان درست آن‌ها می‌شودف اصلا نمی‌توان از او تقلید کرد.

۷-۲: انسان می‌تواند در احکامی که شرایط زمان و مکان در آن‌ها تاثیر ندارد، (حتی ابتداءً) از مجتهدی که فوت‌شده، تقلیدنماید. (حتی اگر از فوت او سال‌ها یا قرن‌ها گذشته باشد.)

۸-۲: تقلید از بانوی مجتهدی که شرایط بالا را دارد، بلا اشکال است.

۹-۲: با توجه به تعاریف مختلف اعلمیت و این‌که دلایل شرعی بر لزوم تقلید از آن تام نبوده و بر عکس دلایلی بر تخییر وجود دارد، لذا حتی در صورت تشخیص اعلم، رجوع به او هر چند رجحان دارد، اما واجب نیست.

۱۰-۲: اعلم کسی است که نَه تنها در تفریع فروع فقهی یا همان احکام عملیه، بلکه در همه علوم دینی که مستقیم یا غیر مستقیم در این استنباط تأثیر دارد، مجتهد بوده و قدرت  استنباط داشته باشد و بتواند با دقت منابع فقهی اعم از قرآن و روایت و عقل مورد بررسی و موشکافی قرار دهد و حکم مسأله مورد نظر را استنباط کند و در علوم آلی مورد نیاز برای استنباط نیز مجتهد باشد. یعنی در اصول فقه، قواعد فقهیه، علم الحدیث، تاریخ و … و حتی علوم تجربی که جهت استباط آن حکم لازم است، مجتهد و دارای مبنای اجتهادی یا حداقل خبره باشد، نَه این‌که به نظرات دیگر مجتهدان و متخصصان استناد کند.

تذکر مهم:

بسیاری از احکام تقلید که در بالا ذکر شد، اصلا قابل تقلید نیستند (علت آن در نوبت بعدی برای علاقه‌مندان بیان خواهد شد) و ما مانند سایر فقها تنها استنباط خود را بر اساس ادله معتبر بیان کردیم.

ورود به فهرست